حسین شفیعی

از دانشنامه‌ی اسلامی

حاج آقا حسین شفیعى (۱۳۰۲-۱۳۷۸ ش)، حکیم، عارف و ادیب شیعه معاصر، و از شاگردان حاج آقا رحیم ارباب و میرزا علی آقا شیرازی بود. وی در فقه، اصول، فلسفه، کلام، عرفان و اخلاق تخصص داشت و سالها در این حوزه‌ها تدریس می‌نمود. کتاب «سخن آشنا؛ شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه» از آثار مهم اوست.

نام کامل حسین شفیعى
زادروز ۱۳۰۲ شمسی
زادگاه اصفهان
وفات ۱۳۷۸ شمسی
مدفن اصفهان، باغ رضوان
اساتید

حاج آقا رحیم ارباب، میرزا علی آقا شیرازی، آیت الله بروجردی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی،...

شاگردان

علی کرباسی‌زاده اصفهانی، عبدالقائم شوشتری،...

آثار

سخن آشنا، بهجة الطالبین، نور الیقین، تجلی فضیلت، دارالجنون عشق،...

تحصیلات و استادان

حسین شفیعى در سال ۱۳۰۲ شمسى در اصفهان به دنیا آمد. او علوم و معارف متداول اسلامى، از صرف و نحو و منطق و فقه و کلام و فلسفه را نزد علمای بزرگ زمان خود تحصیل کرده و از خرمن هریک خوشه‌ها چیده بود.

وی مقدمات را نزد آقای شیخ محمد جواد فریدنی آموخت، حکمت و فلسفه را نزد حکیم و عارف و فقیه بزرگوار آیت‌اللّه حاج آقا رحیم ارباب (م، ۱۳۹۶ ق) و متکلم و حکیم معروف اصفهان مرحوم صدرالدین هاطلى کوپائى (م، ۱۳۷۲ ق) و فصوص الحکم محی الدین عربی را نزد فیلسوف و عارف وارسته مرحوم شیخ اسداللّه ایزدگشسب (م، ۱۳۶۶ ق) و همچنین از اصولى و متکلم بزرگ مرحوم حاج حیدرعلى خان برومند و مخصوصا از حوزه درس پربرکت فقیه و عارف وارسته آیت‌اللّه میرزا علی آقا شیرازی اعلى‌اللّه مقامه بهره‌ها برد؛ به ویژه از درس نهج‌البلاغه آن عالم ربانى بسیار استفاده نمود و مدت پانزده سال پیوسته ملازم آن بزرگوار بود. در سیر و سلوک از مرحوم ذو الریاستین بهره مند گردید.

استاد حسین شفیعی شخصیت خویش را پرورش یافته سه کس می دانست: مرحوم میرزا عبدالحسین ذوالریاستین شیرازی، مرحوم آیت الله ارباب و مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی.

سایر اساتید استاد شفیعی عبارتند از: سید نورالدین شیرازی، آیت الله مرعشی، آیت الله بروجردی، شیخ محمدحسن نجف آبادی، سید محمدباقر درچه ای.

آثار و تألیفات

مرحوم شفیعی مانند استادان خود بیشتر به تألیف کتب انفسی می پرداخت و اکثر اوقات گرانبهای خود را صرف خدمت به خلق و تدریس و تربیت شاگردان می کرد. او معتقد بود کتاب برای انسان شدن کم نیست، آنچه مسلمانان احتیاج دارند کتاب نیست، عمل کردن به وظایف مورد نیاز آنان است تا دردهای ظاهر و باطن مردم التیام پیدا کند. با این حال به مناسبتهایی مطالبی نگاشته است، از جمله:

  1. بهجة الطالبین، در منطق
  2. نور الیقین، در شرح خطبه متقین از نهج البلاغه
  3. تجلی فضیلت، در دو جلد که توسط عالم بزرگ حاج سید ابوالفضل میرلوحی از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جمع آوری شده و توسط استاد شفیعی ترجمه شده است. موضوع جلد اول این کتاب برگزیده ای از فضایل و مناقب امیرالمومنین علیه السلام از شرح ابن ابی الحدید معتزلی (م، ۶۵۵ ق) است و موضوع جلد دوم شرحی از وقایع بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و گوشه ای از زندگانی حضرت علی علیه السلام که آن هم برگزیده شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید است.
  4. دارالجنون عشق، دیوان اشعار استاد است که به همراه کتاب نورالیقین پس از وفات ایشان به چاپ رسیده است.
  5. ترجمه دست نوشته آیت الله ارباب در مورد «لک وحدانیة العدد». (این مکتوب در کتاب آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان چاپ شده است).
  6. سخن آشنا؛ شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه، با مقدمه دکتر سید محمدباقر کتابی. این کتاب درس های نهج البلاغه استاد است که توسط شاگردانشان جمع آوری و تدوین شده است.

ویژگی‌های علمی

استاد حسین شفیعى، الفیه ابن مالک و سیوطى و مغنى در صرف و نحو را به خوبى در حافظه داشت و گاهى تدریس مى‌نمود. مطوّل تفتازانى در معانى و بیان و کتاب شمسیه و شرح مطالع در حافظه علمى او به خوبى قرار گرفته بود.

با دنیاى فقه و اصول آشنایى کامل داشت و کتابهاى معمول در این علوم مثل تبصره علامه، مختصرالنافع محقق حلّى، شرح لمعه و شرح کبیر (ریاض) تا قوانین میرزاى قمى و معالم‌الاصول و مکاسب شیخ انصارى را در خدمت استادان مبرز فرا گرفته بود و تدریس می کرد.

همچنین در علوم عقلى و فلسفى و کلامى مثل کتاب تجرید و منظومه حاجى سبزوارى و اسفار ملاصدرا رنجها برده بود. با سفر به شهرهای قم و تهران از محضر بزرگان علم و استفاده برد، با افراد بسیار مجالست نمود، با نحله های گوناگون فکری آشنا شد و از محضر اوتاد و رجال شریعت و طریقت و مکتب بزرگان فلسفه و عرفان بهره ها برد.

در اصلاح و پرورش نفس مجاهدتها کرد و سرانجام نجات و صلاح خویش را در «عشق» یافت. گرچه تحصیلات وی در حوزه و نزد اساتید بزرگ آن بود، ولی به تأسی از استاد خود حاج آقا رحیم ارباب و ایشان نیز به پیروی از استاد خود جهانگیرخان قشقایی لباس روحانیت نپوشید.

استاد حسین شفیعى با آثار شاعران بزرگ عرفان و ادب فارسى آشنایى کامل داشت؛ مثنوى مولانا انیس همیشگى او بود، مطالعه در آثار عطار، سنائى، سعدى و مخصوصا حافظ سهمى از زندگى روزمره او را اشغال کرده بود.

حسین شفیعی استاد مسلم نهج البلاغه و حافظ آن بود، با نهج البلاغه مولا امیرالمومنین علیه السلام زندگی می کرد و پایه اعتقادات و روش زندگی اش را بر اساس آن قرار داده بود.

وی کتابشناس بی نظیری در شناخت کتاب های خطی از نظر نگارش، جلد، سبک و ... بود. از خدمات بزرگ او شناساندن قبور علما و عرفا در شهر اصفهان بود که با همکاری شهردار وقت، آرامگاه این بزرگان احیا گشته و اینک تخت فولاد اصفهان که گنجینه عالمان و عارفان برجسته در طول سالیان دراز بوده است، زیارتگاه اهل دل و معنا است.

حوزه تدریس

بیشترین تلاش مرحوم حسین شفیعی در مسیر تربیت شاگردان بود و الحق که در این راه نهایت تلاش خویش را انجام داد. سالهاى طولانى، خانه خود را محل تدریس قرار داده بود، هر روز چندین درس مى‌داد؛ براى خانمها جدا و براى آقایان هم جدا تدریس مى‌نمود.

گاهى از کتب عرفان مثل منازل السائرین، شرح فصوص‌الحکم، مصباح الانس، شرح گلشن راز، تائیه ابن فارض و امثال اینها تدریس مى‌نمود و زمانى کتب اخلاقى مانند مکارم‌الاخلاق، مشکوة‌الانوار، تحف‌ العقول، ارشاد القلوب، چهل حدیث امام خمینى علیه‌الرحمه را بیان مى‌نمود و گاهى منطق و فلسفه، مثل منظومه حاجى سبزوارى و اسفار ملاصدرا را حوزه درس خود قرار مى‌داد و زمانى هم به تدریس فقه مى‌پرداخت. ولى در تدریس و بیان نهج‌البلاغه حالتى ملکوتى مى‌یافت، بیانات او از دل برمى‌خاست لاجرم بر دلها مى‌نشست.

مى‌توان گفت که او عاشقِ یافتن علم و فضیلت و تدریس و بخشش آنها به عاشقان دین و دانش راستین بود، معمولا براى مطالب استناد به اشعار مولانا مى‌نمود و خود در هاله‌اى از نور و معنویت قرار مى‌گرفت. گاهى محفل درس او به شرح مثنوى یا غزلیات حافظ برگزار مى‌گردید. استاد شفیعى خود در سرودن شعر استاد بود و اشعار نغزى در عرفان و اخلاق به صورت قصیده و غزل دارد.

ایشان مدتی نیز در دوره کارشناسی ارشد فلسفه در دانشگاه اصفهان به تدریس اخلاق، حکمت عملی و «فتوحات مکیه» ابن عربی مشغول بود. علی کرباسی زاده اصفهانی و عبدالقائم شوشتری از افرادی بودند که نزد او شاگردی کرده‌اند.

وفات

مرحوم حاج آقا حسین شفیعى، به سال ۱۳۷۸ چشم از جهان فرو بست و در قطعه نام آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد.

پانویس

  1. محمدباقر کتابی، مقدمه کتاب سخن آشنا، ج۱ ص۲۱.
  2. حسین شفیعی، وب گاه شهرداری اصفهان.
  3. محمدباقر کتابی، مقدمه کتاب سخن آشنا، ج۱ ص۲۳.
  4. اعظم رجالی، آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان، ص۳۴۳.

منابع

  • درس های نهج البلاغه استاد شفیعی، سخن آشنا، اصفهان، انتشارات کانون پژوهش، جلد اول، ۱۳۸۶.
  • دکتر اعظم رجالی، آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان، دانشگاه آزاد خوراسکان، چاپ اول، ۱۳۸۳.
  • حسین شفیعی، وبگاه شهرداری اصفهان، بازیابی: ۸ دی ۱۳۹۶.
  • حسین شفیعی، دارالجنون عشق به انضمام نورالیقین، انتشارات همشهری، چاپ اول، زمستان ۱۳۷۹.